Yenisey Yazıtları Nedir?
Yenisey Yazıtları, Orta Asya’da Yenisey Nehri çevresinde bulunan ve Göktürk alfabesiyle yazılmış eski Türk yazıtlarıdır. Bu yazıtlar, 7. ve 9. yüzyıllar arasında Kırgızlar tarafından dikilmiş olup, Türklerin tarihine, kültürüne ve alfabe gelişimine ışık tutmaktadır.
Yenisey Yazıtlarının Önemi
- Türklerin en eski yazılı belgeleri arasındadır.
- Göktürk alfabesi ile yazılmıştır.
- Türklerin tarihini, kültürünü ve mezar taşı geleneğini yansıtır.
- Orhun Yazıtları’ndan daha eski olabileceği düşünülmektedir.
Yenisey Yazıtlarının Genel Özellikleri
- Yerleşim Alanı → Rusya’nın güneyindeki Yenisey Nehri vadisinde bulunmuştur.
- Dil ve Alfabe → Göktürk alfabesiyle yazılmıştır. Bazı yazıtlarda eski Uygur ve Kırgız dillerine ait kelimeler bulunur.
- İçerik → Genellikle mezar taşları ve anıt yazıtlardır. Kahramanların, komutanların veya önemli kişilerin hayatlarını anlatır.
- Tarihsel Kapsam → 7. ve 9. yüzyıllar arasında dikilmiş olduğu düşünülmektedir.
- Taş Malzeme → Çoğunlukla küçük taşlar üzerine kazınmıştır. Orhun Yazıtları gibi büyük anıtlar değildir.
Yenisey Yazıtlarının Konusu
- Kırgız Türklerine ait kahramanlık hikâyeleri
- Ölen kişilerin anısına yazılan kitabeler
- Türk toplum yapısı ve savaşlar
- Özgürlük ve bağımsızlık mücadelesi
Yenisey Yazıtlarının Keşfi
-
- yüzyılda Rus araştırmacılar tarafından keşfedildi.
- Wilhelm Radloff ve Vasily Radlov gibi dilbilimciler yazıtlar üzerine çalışmalar yapmıştır.
- Yazıtlar üzerindeki metinler, Orhun Yazıtları ile benzerlik gösterdiği için Türk tarihinin önemli belgeleri arasında yer almaktadır.
Orhun Yazıtları ile Karşılaştırma
| Özellik | Yenisey Yazıtları | Orhun Yazıtları |
|---|---|---|
| Konum | Yenisey Nehri çevresi | Moğolistan, Orhun Vadisi |
| Alfabe | Göktürk Alfabesi | Göktürk Alfabesi |
| Boyut | Küçük taşlar | Büyük anıt taşlar |
| İçerik | Mezar taşları, anıt yazılar | Devlet yönetimi, siyasi olaylar |
| Tarih | 7.-9. yüzyıl | 8. yüzyıl (Bilge Kağan, Tonyukuk) |
Sonuç
Yenisey Yazıtları, Türk tarihinin en eski yazılı belgelerinden biri olup, özellikle Göktürk alfabesi ve Kırgız Türklerinin geçmişi hakkında önemli bilgiler sunmaktadır. Daha çok mezar taşları ve kahramanlık yazıtları şeklinde olan bu yazıtlar, Orhun Yazıtları’ndan daha küçük ölçeklidir ama benzer bir kültürel ve tarihi öneme sahiptir.
Please follow and like us:
